Leemguru

Er zijn een heleboel dingen die we anders doen dan gebruikelijk is in de bouw. Aan de andere kant zijn het dingen die weer heel gewoon zijn in de ecologische bouw. Isoleren met hernieuwbare grondstoffen, bijvoorbeeld, of constructies uit hout. Eigenlijk heel logisch.
Helemaal in lijn hiermee is het stucen met leem in plaats van gips. Leem werd vroeger heel veel gebruikt, maar is een beetje in onbruik geraakt. De laatste tijd zijn er echter steeds meer mensen die de voordelen van leem inzien.
Om snel wat meer te weten over leem, kun je eens kijken op Wikipedia.

Vandaag hebben we een professionele leemstukadoor op bezoek gehad. Hij is sinds zijn 19 al bezig met leem en heeft allerlei soort projecten onder handen gehad. Van leemhutten in Afrika tot sjieke badkamers, van rechte muren binnen tot free-stylen buiten. Vanmorgen heb ik twee monsters gehaald uit een afgraving bij Ravenstein, die ik met hem wilde bekijken, om te kijken of die leem geschikt is om te stucen. Het blijkt inderdaad heel goede leem te zijn. Maandag wordt hij afgegraven, dus komen ze ook een vrachtwagen bij ons afleveren. Of twee. Dat moet voorlopig genoeg zijn. Als er nog iemand een emmertje wil hebben...

Enige theorie die we hebben geleerd: leem bestaat uit korrels van verschillende grootte: klei, silt en zand. Om goed verwerkbaar te zijn, goed te kleven en niet te craquelleren (scheurtjes vormen tijdens drogen), is de juiste samenstelling nodig. Hoe dichter de leem bij de ideale samenstelling zit, hoe minder werk (mengen) je hoeft te doen voordat je hem kunt smeren.
Om een idee van de verdeling te krijgen, kun je de flesseproef doen: leem in een fles, water erbij, goed schudden en laten bezinken. Het zand komt onderin, de leem daarbovenop. Simpel.
De leem die we gaan krijgen, hoeft alleen een beetje zand te hebben. Redelijk ideaal dus.

Buitenwanden gaan we als volgt behandelen:
- dunne leemlaag, zodat de houtvezelplaat zonder luchtruimte tegen de muur zit (voor optimale damptransport naar buiten)
- houtvezelplaat 6 cm (Pavatex Isolair of Pavatherm), vastgezet met slagpluggen. Als je ze tegen de natte leemlaag zet, blijven ze ook zonder pluggen wel plakken.
- klemstrips
- leidingen
- volsmeren met leem
- wapeningsnet op binnennaden
- afwerklaag om de leem dicht te smeren

Deze laatste laag wordt vaak vergeten door onervaren stukadoors (ook door ervaren gipsstukadoors die met leem aan de slag gaan). De leem blijft dan korrelig en er blijft stof en gruis vanaf komen. Is ongezond en onpraktisch: dagelijks plinten zuigen.
Voor de afwerklaag heb je weer diverse opties. De simpelste, voor woonkamers en slaapkamers, is dun insmeren met pure leem, dus zonder zand. Daarna met spons of spaan gladstrijken.
Iets geavanceerder, voor keuken, wc en badkamer (boven 1,20m) is een speciaal mengsel van leem en wat kleefspul. Dit wordt watervast en is afwasbaar. Dit kun je helemaal glimmend krijgen met bijenwas.
Nog een stapje verder is tadelakt. Dit wordt keihard en waterdicht. Hiervoor wordt olie gebruikt. In Marokko wordt dit wel toegepast in badhuizen.

De variatiemogelijkheden van oppervlak, qua structuur en kleur, zijn oneindig, dus je moet ofwel experimenteren, of een vakman erbij halen.

Een goede wandverwarming aanbrengen is nog niet zo simpel als we dachten. Het aanbrengen zelf is niet zo moeilijk, maar de optimale plaatsing en dimensionering, daar kun je hele studies aan wijden. Gelukkig hebben ze dat in Duitsland al gedaan, dus hoeven wij dat niet meer te doen. Een paar vuistregels die ze hebben bedacht:
- Zoveel mogelijk aanbrengen op buitenmuren. Dit klinkt onlogisch, maar het is de meest energiezuinige opstelling. Het is ook het meest comfortabel, omdat de temperatuur gelijkmatiger verdeeld is. De warmte straalt dan van de buitenmuur naar de binnenmuur, warmt deze op en straalt weer terug (itt vloerverwarming waarbij de warmte naar boven gaat en daar onder het plafond blijft hangen.
- Aanbrengen naast en onder ramen, om de koudestraling van ramen te compenseren met warmtestraling. Zelfs een strook van een halve meter opzij van een raam is al de moeite waard.

Onze leemguru werkt met het systeem van WEM. Dit is een Duits systeem, bestaande uit klemmen en leidingen. Ook heeft hij speciale groepenverdelers. De standaard verdeler die de gemiddelde loodgieter plaatst, heeft een eigen pomp, die het warme water vanaf de ketel door de registers perst. De registers moeten allemaal ongeveer lang zijn, omdat anders het water niet gelijkmatig verdeeld wordt.
Het systeem dat wij vandaag gezien hebben, heeft per register een kraan, zodat je verschillende lengtes zonder problemen kunt aansluiten. Vanwege deze slimmigheid hoeft er geen eigen pomp op, maar kan de reeds aanwezige ketelpomp het water rondpompen.
Ook kan aan elk register een thermostaatkraan gekoppeld worden. De kraan zelf zit op de verdeler, maar de thermostaat kan in de ruimte geplaatst worden bij het register. De thermostaat wordt met een draad of draadloos gekoppeld aan de kraan.

We hebben afgesproken dat we alle informatie over afmetingen e.d. aanleveren, zodat de leemguru een lijst kan maken van wat we nodig hebben. En dan kunnen we aan de slag!