maandag 26 maart 2012

Leemoven zelf bouwen, stap 5: afwerking

De laatste leemlaag is vooral voor het oog. Eventueel kun je deze laag nog afwerken met bijenwas.

Leemoven zelf bouwen, stap 4: isolatie

Om de warmte vast te houden, moet de koepel bekleed worden met een isolerende laag.
Bij de workshop gebruikten we hiervoor vermiculiet-korrels, vermengd met leem. Omdat ik die korrels niet heb, maar wel gehakseld stro, heb ik dat maar gebruikt. Het belangrijkste is, dat er stilstaande lucht rondom de koepel zit. Als de stro mocht verkolen, is dat nog niet erg.

Leemoven zelf bouwen, stap 3: koepel

Met de leempap die ik de dag ervoor in de week had gezet, heb ik zogeheten "vuurleem" gemaakt.
 
Dit is leem, vermengd met scherp zand, in een verhouding 1 op 2. Veel zand dus, met leem als hechtmiddel.
Om te testen of de verhouding goed is, en de vuurleem de juiste hoeveelheid water bevat, doe je de valproef. Hiervoor neem je een hand vol leem, kneedt hem een tijdje (niet echt kneden, maar meer vastdrukken) en laat hem dan van schouderhoogte op de grond vallen. Als hij plat valt, is de leem te nat, als hij uit elkaar valt, zit er te weinig leem of water in. In mijn geval bleek dat er eigenlijk teveel water in zit. Normaal doe je er dan wat zand bij, maar dat durfde ik niet meer aan. Het zand was bovendien niet droog, dus dan helpt het ook minder.
   
Voor een goede hechting heb ik rond de mal alles ingesmeerd met leempap. Vervolgens kan de vuurleem aangebracht worden. Hiervoor heb ik hulp van een paar ervaren leemovenbouwers.
 
De opening bestaat eigenlijk uit twee bogen. Vóór de rvs-boog komt nog een tweede boog, met ertussen een spleet. Boven deze spleet komt een rookkanaal. Op deze manier krijg je een optimale verbranding: de verse lucht komt van onder af de verbrandingskamer in, de rookgassen worden net voor de uitgang afgevoerd naar boven. De verhouding van koepelhoogte en deurhoogte is belangrijk: de deur is 2/3 van de koepel.

zondag 25 maart 2012

Leemoven zelf bouwen, stap 2: mal

Aangezien ik werktuigbouwkundig onderlegd ben, was ik benieuwd wat de optimale vorm van een koepel is. Optimaal wil hier zeggen: de krachten worden afgedragen op de ondergrond met een minimale belasting van het materiaal.
Leem is niet veel meer dan zand wat een beetje aan elkaar plakt. Drukkrachten kan het goed verdragen, maar bij buigkrachten gaat het al snel scheuren. Wat dat betreft is leem een omgekeerde ketting: deze kan alleen trekkrachten verdragen, en helemaal geen buigkrachten.
Gaudi had dit lang geleden al in de gaten, en hij ontwierp zijn koepels door proefmodellen van kettingen te maken, hier foto's van te maken en deze op z'n kop te zetten. "Catenary domes" is de Engelse term hiervoor.
Het blijkt dat de formule voor de vorm eigenlijk heel simpel is (als wiskunde niet je struikelvak was):
f(x) (e+ -x)/2.
Ik heb er nog even over gedacht om dit in een spreadsheet uit te werken, en om te zetten in een kartonnen mal, maar ik heb maar besloten te vertrouwen op mijn timmermansoog. Als je even wat langer naar de vorm kijkt, zie je dat hij op twee manieren afwijkt van een halve-bolvorm: hij is schuin aan de basis, en hij is wat spitser aan de top. 

Die twee dingen heb ik in het achterhoofd gehouden bij het maken van de mal voor de koepel van de leemoven.

Nadat de mal goed aangeklopt is, kan hij bedekt worden met natte kranten. Dit maakt het straks makkelijker het zand uit de koepel te krabben. Voor de ovendeur zijn diverse constructies denkbaar. Bij de workshop hadden we er een van vuurvaste stenen, maar ik had bedacht dat een rvs strip net dat beetje stevigheid en hittebescherming biedt dat je nodig hebt. Of dat inderdaad zo is, moeten we nog ondervinden...

Leemoven zelf bouwen, stap 1: onderstel

Twee jaar geleden heb ik een workshop leemoven bouwen gevolgd. Gelukkig had ik alles goed vastgelegd, dus ik durfde het wel aan om er nu zelf een te bouwen.
Ook dit proces heb ik in beeld vastgelegd. De meer visueel ingestelde bezoekers kunnen meteen doorschakelen naar het foto-album. Wil je alles weten over hoe ik het gedaan heb, dan volgt hieronder deel 1 van mijn feuilleton over de "zelfbouw leemoven".

In de tijd sinds de workshop hebben we natuurlijk goed kunnen nadenken hoe we het wilden doen. De volgende (conflicterende) eisen lagen op tafel:
- moet verplaatsbaar zijn;
- moet op een pallet passen, die door een normale deur past;
- moet zo groot mogelijk zijn, zodat er grote pizza's in passen.
"Zo groot mogelijk" en toch door een deur passen, leidde tot een zelfgemaakte pallet van 78 cm breed. 80 cm (een standaardpallet) past nét niet door onze deur. Een standaard pallet zou trouwens toch niet stevig genoeg zijn voor het gewicht dat hij moet dragen. Het is toch een paar kruiwagens zand die je rondtrekt.
Omdat de wand zo'n 12 cm dik wordt, en zeker omdat ik vuurvaste tegels heb van 40 cm, kwamen we uit op een inwendige diameter van maximaal 40 cm. Om ietsje ruimte te winnen, heb ik hem ovaal gemaakt.

Stap 1 is het maken van een pallet. Ik heb flink dikke balken gebruikt, dikke dwarslatten op de grond en een stevige multiplex plaat bovenop. Voor de stabiliteit heb ik twee zware grindtegels van 40x60 gebruikt, opgesloten tussen balkjes van 5x5 cm. Een laagje zand onder de tegels is nodig, om wiebelen te voorkomen.

Op deze grindtegels ligt een laag isolerende stenen: calcium silicaat. Ik heb deze als restpartijtje kunnen kopen, samen met de vuurvaste tegels, van groenebouwmaterialen.nl uit Heusden, Noord-Brabant. Een goede isolatie is essentieel, anders moet je de hele ondergrond heet stoken voordat je kunt bakken. Calcium silicaat is niet de goedkoopste oplossing, maar wel de beste. In plaats van vuurvaste tegels kun je ook vuurvaste stenen gebruiken, maar voor pizza's is een tegel uit één stuk wel mooier.

Onder de isolatieblokken zit ook weer een laagje zand, en onder de vuurvaste tegels een laag van ca. 1 cm. Dit is voor de stabiliteit, en dient tevens als warmtebuffer.

Op de laatste foto zie je tegels opgesloten in een rand van stroleem. Rechts in beeld zie je nog net de pompwagen, waarmee we de eerste proefrit met de leemoven hebben gemaakt die dag.

Met het timmerwerk, het uitdokteren van de constructie, het aanmaken van de leem en het voorbereiden van de leem voor de volgende dag ben ik ongeveer een halve dag bezig geweest.

zondag 4 maart 2012

Vouwwand

We hebben in ons huis een vouwwand ingebouwd. Hartstikke fijn omdat we daarmee flexibel zijn in ons gebruik. Als we deze wand dicht hebben, hebben we twee ruimtes. Een voor bv tv kijken en een om wat te kletsen, lezen, werken. Als de wand open is hebben we een grote ruimte. We hebben ook de bank op wieltjes gezet zodat je die ook makkelijk kunt verschuiven en bv tegen de wand kunt rijden om lekker te lezen, voor de tv om een spannende film te bekijken en omgedraaid als extra zitplek voor grotere gezelschappen.
Als we in dit huis oud worden kan het ook als slaapkamer dienen.

Flexibele inrichting is eigenlijk ook een vorm van duurzaamheid, een langer gebruik van grondstoffen en/of ruimtes. Je kunt ruimtes, langer gebruiken, meer gebruiken, voor meer toepassingen. Ik herinner me nog een rondleiding in het rietveld huis in Utrecht, ook overal wanden die je dicht en open kunt doen.
Toch zie je het maar weinig is gewone woonhuizen en ik snap eigenlijk niet zo goed waarom niet. De vouwwand die wij op de kop hebben getikt kwam dan ook uit een kantoor en behoeft nog wel wat aankleding voor in ons huis. Ik had een foto laten vergroten en op een sticker laten drukken. zie hier het resultaat. Nog een groen kader erlangs dacht ik zo.

 
Posted by Picasa

Zoekresultaten